Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı

İstanbul Boğazı'nın en eski yalısı olan yapı, Meşruta Yalı olarak da biliniyor. 1699'da Amcazade Hüseyin Paşa için inşa edildi. Yeğen, Sarhoş, Mevlevi lakaplarıyla da bilinen Amcazade Hüseyin Paşa, Köprülü Mehmed Paşa'nın yeğeni ve Fazıl Ahmed Paşa'nın amcasıydı.

1697-1702 yılları arasında sadrazamlık yapmıştı. Bugüne kalan yapı, eskiden Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı'nın selamlık dairesinin divanhanesini teşkil ediyordu. Harem dairesi ise selamlığın 70-80 metre kadar güneyindeydi. Haremin eski bir fotoğrafından hareketle iki katlı, iki büyük sofalı ve 15-20 odalı olduğu tahmin ediliyor. Yalının 1893 Rus Savaşı sırasında yerleştirilen Rumeli göçmenleri yüzünden tahrip olduğu ve kısmen yıktırıldığından ya da bir yangınla ortadan kalktığından söz ediliyor. Ancak, daha yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı sivil mimarlığının eşsiz bir eseri olarak dikkat çekmiş olmasına rağmen, Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı'nda en büyük tahribata günümüze kadar süren ihmal neden oldu.

Yalının şu anki hâli oturulamayacak durumda olsa bile Boğazın en eski yalısıdır. Bulunduğu konumda fiyatını artıran etkenlerden biri. Zîrâ aynı zamanda kaptanıderyalık’da yapan Amcazade Hüseyin Paşa, boğazı çok iyi bildiğinden, yalısını boğazın en dar ve en güzel yerlerinden birisine yaptırmış.

Meşhur Fransız yazar Piyer Loti, 1910 senesinde İstanbul’a geldiğinde; “Boğaziçi yalılarını, özellikle Amcazâde Yalısı’nı kurtarın” diye figân etmişti lâkin aldıran olmamıştı.

Üç asırlık Amcazâde Yalısı günümüzde, Amcazâde Hüseyin Paşa Vakfı’na ait. Vakıf mütevellisinin başkanı ise Hüseyin Paşa’nın soyundan gelen Ahmet Cengiz Köprülü. Vakıf, yalıyı satmak yerine yap-işlet-devret metoduyla restore ettirmek niyetinde idi. Ve turistik amaçlı kiraya vermeyi düşünüyorlardı. Tıpkı Sait Halim Paşa Yalısı’nda olduğu gibi davetler, partiler, kutlamalar için kiralanabilen bir rezidans yada otel. Eskiden olduğu gibi 4 ana binanın tekrar ihya edilmesi amacındalar.

1990 senesinde eski belediye başkanlarından Bedrettin Dalan döneminde yalı yıkılıp, arazisi de halka açık bir park haline getirilmek istendi, lâkin mahkeme kararıyla vârisleri tarafından bu girişim engellenmişti. Bir ara hırsızların yağmasına da maruz kalan yalıdan birçok şeyin yanında mermer havuzun mukarnaslı fıskiyeleri dahi çalınmıştı.

Dünyanın en eski ahşap yalısı olan Amcazade Yalısı’nın yap-işlet-devret ihalesini Ağaoğlu Grubu kazandı. Ve bugünlerde restorasyonu da başladı. Yakında görkemli bir otel projesi ortaya çıkacak.

Hale Tan